ابزار بافت تابلو فرش ارسال دیدگاه
ابزار بافت تابلو فرش همانطور که از نامش پیداست لازمه و ابزار مورد نیاز برای بافت فرش و تابلو فرش است.
ابزار اصلی مورد نیاز برای بافت تابلو فرش های ریز بافت، چاقو (قلاب)، سیخ پود کشی و دفه (شانه) میباشد. منظور از تابلو فرش ریزبافت، تابلو فرش با رجشمار 40 تا 50 است. باید دقت کنید که از ابزار متناسب با رجشمار تابلو فرش خود استفاده کنید.
چاقوی بافت (قلاب)
چاقوی بافت که فرق اساسی آن با سایر چاقو ها این است که دهانه آن به شکل قلاب است و به همین دلیل به آن قلاب نیز گفته میشود. قلاب در بافت فرش و تابلو فرش های ترکی بافت استفاده میشود.
این چاقو از سه قسمت دسته، تیغه و نوک قلاب مانند تشکیل شده است. دسته و تیغه چاقو از یک آلیاژ فلزی مقاوم ساخته میشود و هردو بصورت پیوسته و متصل به هم هستند و در نوک آن نیز بخش قلابی قرار دارد. دسته چاقو با روکشی پلاستیکی و نرم پوشانده میشود تا گرفتن آن در دست راحت بوده و دست را زخمی نکند.
اصلی ترین کار را در بافت فرش، نوک قلاب مانند این چاقو برعهده دارد. تار به وسیله نوک قلاب مانند این چاقو برداشته شده و نخ به دور چله حلقه میشود و در انتها پس از پایین آوردن گره، با بخش تیغه‌ی چاقو بریده میشود.
اندازه قلاب معمولا حدود 20 سانتی متر است. سایز نوک آن نیز بر حسب رجشمار فرش متغیر است.
این وسیله با نام چاقوی تبریزی یا قلاب تبریزی نیز شناخته میشود. بافتن فرش و تابلو فرش با رجشمار بالا، افزایش سرعت بافت، آسیب نرساندن به انگشتان در گرفتن چاقو و گرفتن تار، منظم و متناسب بودن اندازه گره ها و صرفه جویی در مصرف نخ با زدن گره های کوتاه از مزیت های استفاده از چاقوی قلاب است.
شایان ذکر است که در بافت فرش با گره فارسی، گره توسط انگشتان دست و بدون استفاده از قلاب بافته میشود. در بافت با گره فارسی، به جای چاقوی قلابی، از وسیله ای به نام کارد یا کاردک استفاده میشود که فقط برای بریدن اضافه نخ پس از هر گره کاربرد دارد و فقط از دو قسمت دسته و تیغه تشکیل شده است.
سیخ پود کشی
سیخ پود کشی عبارت است از تسمه نازک فلزی صاف و صیقلی شده با طول تقریبی 50 تا 70 سانتی متر و عرض 1 تا 1.5 سانتی متر که دارای نوک قلاب مانند میباشد. همچنین دارای سوراخی در انتها هستند. جنس آن از آلیاژهای فلزی نرم و انعطاف پذیر است تا به راحتی خم شده و از لابه لای چله های فرش و تابلو فرش عبور کند.
این وسیله همان طور که از نام آن پیداست، برای کشیدن پود های ضخیم و نازک (پود زیر و پود رو) مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از اتمام بافت یک رج، از سیخ برای پود کشی استفاده میشود. نخ پود ضخیم و نازک به دور نوک قلاب مانند آن چرخانده شده و سپس از لابه لای تارهای فرش عبور داده میشود. سوراخی که در سمت دیگر سیخ قرار دارد نیز برای کشیدن نخ پود از بین تارها استفاده میشود.
این مطلب را نیز بخوانید : آموزش کامل و ویدیویی پود کشی پود ضخیم و نازک
البته سیخ پود کشی در همه مناطق استفاده نمی‌شود و برخی از بافندگان پودها را با دست از میان تارهای فرش عبور میدهند. استفاده از سیخ پود کشی در بین قالیبافان ترکی بافت یا متقارن بافت متداول است. چون در بافت ترکی، چله ها متراکم بوده و دست بافنده به راحتی از بین چله ها برای پود کشی رد نمی‌شود.
دفه یا شانه یا کرکیت
ابزار دیگری که برای بافت تابلو فرش و فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد دفه است که نام های دیگری از جمله دفتین، شانه یا کرکیت نیز به آن اطلاق میشود. این وسیله دارای دندانه های فلزی با فاصله منظم است که دارای دسته ای فلزی است. در شانه تبریزی که متشکل از تسمه های فلزی صیقلی و صاف است، قسمتی از تسمه ها که بهم فشرده شده و میچسبند دسته دفه را تشکیل میدهند. روی دسته نیز روکشی پلاستیکی و نرم کشیده میشود تا در دست گرفتن آن راحت بوده و دست را زخمی نکند.
دفه برای کوبیدن و قرار دادن پود کلفت و نازک در بین تار ها بعد از بافت هر رج استفاده میشود.بعد از اتمام بافت هر رج با قلاب و رد کردن پود ها با سیخ پود کشی، وظیفه دفه شروع میشود که پود ضخیم و نازک را روی گره های فرش میخواباند. به این عمل دفه زنی گفته میشود.
دفه از نظر ظاهری در انواع مختلفی ساخته میشود اما کارایی همه آن ها یکسان است. تفاوت های موجود به سنت های بافندگی و سلیقه بافنده مرتبط است. نوع دفه و فاصله تیغه های آن باید متناسب با رجشمار فرش و تابلو فرش انتخاب شود. طول دفه به طور معمول 20 سانتی متر بوده و وزنی حدود 400 گرم دارد.
تصویری که در زیر می‌بینید دفه مخصوص تابلو فرش و فرش ریز بافت با رجشمار 40 تا 50 است.
قسمت اصلی دفه تیغه های آن است که تشکیل شده از چندین تیغه فلزی صیقلی شده میباشد. قسمت جلوی تیغه ها کمی باریک‌تر و تیز تر است تا به راحتی به داخل چله های فرش فرو رود.
برای استفاده از این وسیله باید بافنده مهارت کافی داشته باشد. چراکه عدم دقت در کوبیدن آن باعث کم شدن دوام چله ها و حتی پاره شدن آنها نیز میشود. همچنین اگر دفه معیوب باشد نیز باعث آسیب دیدن چله ها خواهد شد.
قیچی
قیچی وسیله ای برای پرداخت و چیدن پرزهای اضافی پشم ها و نخ های حاصل از گره ها میباشد. البته امروزه پرداخت تابلو فرش های دستباف بعد از اتمام بافت توسط دستگاه پرداخت بشکل برقی انجام میشود و قیچی تنها برای سبک کردن و واضح کردن نسبی طرح تابلو فرش بکار میرود. معمولا قیچی هایی که بافندگان استفاده میکنند از نوع ترکی است که دسته این نوع قیچی برآمده و زاویه دار است. قیچی فارسی از نوع تخت و معمولی بوده و تیغه های آن نیز کوچکتر است. این نوع از قیچی نیز برای میزان کردن اندازه پرز نخ ها و کوتاه کردن پرزها استفاده میشود.
همان طور که در تصویر می‌بینید، در قیچی های بافندگی دسته ها برآمده و زاویه دار هستند تا عمل قیچی زدن به راحتی انجام شود.
عمدتا قیچی برای پرداخت برجسته تابلو فرش بکار میرود که ابزار اصلی پرداخت برجسته میباشد. در همین راستا، قیچی ها در سایزهای مختلف و متنوع تولید میشوند.
کلام آخر
در این مقاله به توضیح کامل ابزار اولیه مورد نیاز بافت تابلو فرش دستباف پرداختیم. استفاده از ابزار سالم از نکات مهمی است که باید به آن دقت شود. استفاده از ابزار معیوب مشکلاتی مانند پارگی چله ها را به دنبال خواهد داشت. شما میتوانید ابزار بافت مورد نیاز خود را به همراه نخ و نقشه از سایت آرازفرش سفارش دهید.