تاریخچه مینیاتور در تابلو فرش و فرش ارسال دیدگاه
واژه مینیاتور
خرد نگارگری یا مینیاتور، به تصویری از تاریخ باستان یا دست‌نویس آراست‌های قرون وسطی گفته می‌شود. نمونه‌ای ساده که برای تزئین کتاب‌ها در آن دوران با کمک رنگ‌دانه‌های گرم تهیه می‌شد.
برخی از واژه‌ها برای رسیدن به معنی نوین خود در زبان انگلیسی راهی پرپیچ‌وخم را طی کرده اند. این واژه‌ها راه‌شان را از زبانی دیگر با معنایی متفاوت در پیش گرفته و سرانجام در مقصدی دیگر ماندگار شدند. برای نمونه «مینیاتور» را در نظر بگیرید. «نیا»ی لاتینی آن ربطی به سایز نداشته و به رنگ مربوط است.
در زبان ایتالیایی آغازین ارتباط مینیاره با طراحی تزیینی بسیار تنگاتنگ بود. این ارتباط ناگسستنی معنی مینیاره را گسترده کرد تا سرانجام معنی «تزیین کردن نسخ» به خود گرفت. برپایه پژوهش‌های مجله طره و با استناد به فرهنگ وبستر، نام‌‌واژه برآمده از این فعل «مینیاتورا» بود که به هنر تذهیب گفته می‌شد. هنر تذهیب، نقش و نگار دادن به نسخ خطی بود. بدون در نظر گرفتن آن که چه رنگی در آن به کار رفته است.
تذهیب‌های نسخ خطی به نگارگری یا تصویرسازی هم گفته می‌شد. این تذهیب‌ها در مقایسه با دیگر انواع نقاشی کوچک بودند. در نتیجه مینیاتورا برای هر گونه چهره‌نگاری یا نقاشی با سایز کوچک نیز به کار می‌رفت. سرانجام مینیاتورا به هر چیز بسیار کوچک گفته شد. در قرن شانزدهم میلادی این واژه به شکل «مینیاتور» به زبان انگلیسی وارد شد.
مینیاتور در ایران
سیر تاریخی مینیاتور ایرانی به گذشته‌های دور پیش از ظهور اسلام می‌رسد. زمانی که ایرانیان توانستند در قرن سوم هجری قمری به دربار عباسیان وارد شدند. در این دوره نقاشی ایران پس از یک دوره رکود جانی دوباره گرفت.
مینیاتور ایرانی در واقع نقاشی ایران پیش از ظهور اسلام است که با عرفان و تفکرات اسلامی ادغام گردید. بدین وسیله آثار مینیاتور نفیسی در دوره عباسیان خلق شد که متأسفانه بخش عظیمی از این آثار در طی حملات مغول در سده‌های هفتم و هشتم نابود شد.
در دوره ایلخانیان که اوضاع کشور به آرامش نسبی رسید، گام‌هایی در راه پیشرفت هنر برداشته شد. از جمله تأسیس ربع رشیدی در شهر تبریز، پایتخت آن زمان، که به مکانی مناسب جهت بروز استعدادهای هنرمندان و خوشنویسان و دانشمندان تبدیل شد.
کارگاه‌هایی برای خلق نسخ خطی و مصور سازی آنها در ربع رشیدی وجود داشت. مکتب تبریز در این دوران به اوج شکوفایی خود رسید. آثار برگزیده‌ای همچون شاهنامه فردوسی و شاهنامه دموت در این دوران خلق شد. با گذشت زمان مینیاتور ایران دستخوش تغییرات زیادی شد و مکاتب گوناگونی با خصوصیات خاص خود شکل گرفت.
فرش و تابلو فرش های مینیاتور
فرش ها و تابلو فرش های مینیاتوری، فرش های ريز باف و ظريفی هستند که در آنها، تناسب ابعاد اشکال طبیعی یعنی دوری و نزدیکی رعایت نمی شود. تصویر فرش های مینیاتوری، الهام گرفته از داستان های حماسی و اسطوره ای و نیز اشعار عاشقانه و عارفانه و غیره است.
به باور برخی از محققان، بافت فرش مینیاتور به اوایل قرن هشتم قمری باز می گردد. این فرش ها ابتدا با طرح های شکسته یا نیمه شکسته و بعدها با طرح هایی اسلیمی بافته شدند. برخی از پژوهشگران بر این باورند که احتمالاً فرش ایران با الهام از نقاشی های چینی و سبک مینیاتور آغاز شده است.
در این فرش ها، در بافت تصاویر چهره ها (صورت بافی) از اصول تناسب اعضا و تناسب ابعاد و فواصل بصورت دقیق پیروی نشده است. هر چه فرش مينياتور از لحاظ طراحی، تناسب رنگ و کیفیت رنگ آمیزی به مظاهر طبيعت نزديک تر باشد، نزد بيننده زیباتر و آرام بخش تر است.
امروزه، با پيشرفت هنر صورت بافی يا چهره بافی و تسلط هنرمندان طراح و بافنده به كار خود، شيوه های بافت اين هنر ديرپا در فرش تغيير كرده است و روزانه ده ها تخته از تابلو فرش های مینیاتوری به بازار عرضه می شود.
انقلابی در مینیاتور
محمود فرشچیان نقاش معاصر ایرانی است که تأثیر درخور توجهی در روند نقاشی سنتی ایرانی، مینیاتور و دیگر هنرهای سنتی داشته‌است. وی در سال ۱۳۹۳ نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر را دریافت کرد.
او در طراحی و شناخت و بکارگیری رنگها فوق العاده قدرتمند و قوی است. این قدرت قلم و صلابت و استواری خطوط قلم گیری است که از او هنرمندی پرآوازه و مشهور ساخته است. از نظر محتوا و مضمون ، آثار استاد عمدتا با الهام از ادبیات عرفانی و باورهای مذهبی ساخته و پرداخته شده اند .
امروزه استاد فرشچیان دارای نزدیک به پنجاه سال تجربه کسب هنر و مهارت در کار نقاشی و خلق نقشهای دلنشین و چشم نواز است. استاد فرشچیان هنرمندی است که به جرات میتوان او را صاحب سبک جدید در نقاشی ایرانی (مینیاتور) دانست. استاد فرشچیان در نقاشی ایران صاحب سبک و مکتب خاص است. اکنون منتقدان و هنرشناسان بزرگ جهان هنر، او را مورد بررسی و تحسین قرار داده اند. بسیاری از تابلوهای او در موزه های معتبر دنیا جای گرفته است.
زندگینامه استاد محمود فرشچیان
محمود فرشچیان در 4 بهمن سال 1308 شمسی در اصفهان متولد شد. پدرش، حاج غلامرضا فرشچیان، از تاجران بنام فرش بوده و در کار هنر قالی بافی خبره بود. این زمینه مساعد برای پرورش ذوق و شوق او در راه آشنایی با هنر موثر افتاد و از همان دوران کودکی استعداد و علاقه او را در زمینه نقاشی نمایان کرد.
دوران مدرسه
محمود فرشچیان، از سالهای پیش از مدرسه از روی نقشه های قالی طرح میزد. تا اینکه به تدریج دستش در کار نقش پردازی روان گردید و در این کار خبره شد. وی دراین باره می‌گوید: « 4 سالگی را خوب به یاد دارم. روی زمین می‌نشستم و نقشهای قالی را روی کاغذ می‌کشیدم. پدرم هم از این وضعیت راضی بود.»
فرشچیان در طی تحصیلات مقدماتی در محضر استاد میرزا آقا امامی اصفهانی هنرمند چیره دست و پرآوازه اصفهان، به آموختن نقاشی دلبستگی و علاقه پیدا کرد و دل در گرو نقشهای زیبا بست.
وی می گوید: «حاج میرزا آقا امامی یک نقش آهو به من داد و گفت تا از روی آن نقاشی کنم، تا صبح روز بعد حدود 200 طرح دراندازه‌ها و جهت‌های مختلف کشیدم. برای استاد باورکردنی نبود و از آن به بعد مورد تشویق و تایید ایشان قرار گرفتم.»
دوران هنرستان
او از کار هنر احساس رضایت و شادمانی داشت. از کلاس هفتم دبیرستان قدم به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان گذاشت. چهار سال در آن جایگاه عاشقی، زیر نظر استاد عیسی بهادری (استاد نابغه و توانمند نقاشی قالی، مینیاتور، نقاشی رنگ و روغن) به یادگیری اصول و مبانی طراحی نقوش سنتی پرداخت. بی شک نقش استاد عیسی بهادری در پرورش و به اوج رساندن خلاقیتهای محمود فرشچیان نقشی فوق العاده ارزشمند و تاثیرگذار بود.
استاد در بیان احساس و تجسم شعرگونه عواطف ، به شیوه ای کاملا جدید موفق به هماهنگی و همگامی میان مضمون و محتوا و شکل و فرم نقاشی هایش رسید و این مشخصه اصلی کار او در نقاشی شد. او در جوانی بسیار پرتلاش و خستگی ناپذیر به طراحی نقوش مختلف میپرداخت.
مطالعه آثار تاریخی اصفهان
فرشچیان در مطالعه آثار تاریخی شهر اصفهان (چهل ستون ، عالی قاپو ، مسجد شیخ لطف الله و …) تلاش بسیاری میکرد. او همچون یک محقق، طرحهای اسلیمی و ختایی کاشیکاری های آن آثار را موشکافانه مطالعه و بررسی میکرد. او حتی در دوره سربازی نیز دست از قلم و رنگ برنداشت و آثاری دیدنی خلق کرد که مورد تشویق مقامات قرار گرفت.
سال 1329 بعد از 6 سال فعالیت و کسب هنر در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان ، به کسب دیپلم عالی نائل آمد که آثار سالهایی که در آنجا شاگردی میکرد، همچنان در مرکز هنرستان موجود است. وی پس از گذراندن دوره هنرستان به اروپا رفت و چندین سال به مطالعه و کار در موزه ها مشغول شد. بنا بر گفته وی در موزه‌های اروپا، اول کسی بود که با بسته‌ای از کتاب و قلم وارد موزه می‌شد و در نهایت آخر از همه، خود او بود که از موزه خارج می‌شد.
پس از بازگشت به ایران، فرشچیان کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد.
محمود فرشچیان، هم اکنون در نیوجرسی آمریکا ساکن است و سفرهایی دوره‌ای و فصلی به ایران دارد.
برخی از آثار استاد فرشچیان
تابلوی «ضامن آهو» : طرحی از شمایل امام رضا.
تابلوی «پنجمین روز آفرینش» : در این تابلو همه‌ی مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند.
تابلوی «عصر عاشورا»: اثری معروف و تاثیر گذار از استاد فرشچیان که توسط او به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.
تابلوی «شمس و مولانا» : این تابلو از یکی از اشعار مولانا الهام گرفته شده‌است. رنگ‌های خاصی در نقاشی استفاده شده‌است تا ارتباط عرفانی و معنوی که بین مولوی و شمس وجود داشته را برجسته کند.
تابلوی «ستایش» : به گفته وی این تابلو برداشتی از مفهوم آیه ‘یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ’ است.
تابلوهای «آسمان چهارم» و «شام غریبان» : این آثار روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد رونمایی شدند.
تابلوی «یتیم نوازی علی» با نام اصلی «پناه» : در این اثر، استاد فرشچیان، مهربانی و یتیم‌نوازی علی بن ابیطالب را سوژه اصلی کار خود قرار داده است.
همچنین دست خط‌های فرشچیان شامل نامه‌ها و یادداشت‌ها از ویژگی طرحهای مینیاتوری او برخوردار است.
رواج تابلو فرش های مینیاتور
بافندگان خوش ذوق و هنرمند ایرانی با به تصویر کشیدن این هنر زیبا در قالی های خود بیش از پیش هنر خودشان را به رخ جهانیان کشیده‌اند. طرح های مینیاتوری از جمله طرح های پرطرفدار هستند. تابلو فرش های طرح مینیاتوری با طراحی و رنگبندی بسیار زیبا و دلنواز، چشم ها را به خود خیره می کنند. گویی انسان را به جهان دیگری می برند. شما میتوانید از دسته بندی نخ و نقشه های تابلو فرش طرح مینیاتور ، یکی از این آثار فاخر را انتخاب کرده و تابلو فرش آن را با دستان هنرمند خود گره به گره بافته و خلق کنید.